هایتاجر : ایران فلاتی مرتفع با موقعیت توپوگرافی متنوع شامل بخش های جلگه‌ای، کوهستانی، کویری و نیمه‌خشک می‌باشد. این تعدد اقلیم، موجب تنوع زیستی، رویش گیاهان منحصر به فرد و گونه های بومی خاص در کشور شده است که تنها با آب‌وهوای این خطه سازگار هستند. در این گزارش هایتاجر به بررسی مشکلات و معضلات صادرات گل و گیاه از کشور عزیزمان ایران می پردازد.

میزان تولید و صادرات ایران در سال 2020

در سال 2020 حدود 10 هزار نفر در بخش تولید گل و گیاه در کشور فعالیت کردند که با در اختیار داشتن 3500 هکتار فضای باز و 2200 هکتار فضای گلخانه‌ای، بیش از 5/2 میلیارد شاخه گل تولید شد. ایران با توجه به این میزان بهره برداری بالا در زمینه ی گل و گیاه در رده هفدهم جهانی قرار دارد، اما متأسفانه در حوزه صادرات چندان موفق عمل نکرده و با صادرات 650/5 میلیون دلار گل و گیاه در سال 2020، مقام یکصد و هفتم در جهان را کسب کرده است.

معرفی پرسود ترین گل صادراتی ایران

یکی از گیاهان بومی کشور، گل محمدی است که به عنوان گیاه ملی ایران به ثبت جهانی رسیده است. این گیاه، درختچه ای کوچک با طیف‌های رنگی گوناگون است که علاوه بر کشت آبی از طریق آبیاری سبز نیز قابل پرورش می باشد.

ایران بزرگترین تولیدکننده گل محمدی در جهان به شمار می رود و با بهره برداری 30 هزار تن گل محمدی در سال 2020، هفتاد درصد گل محمدی جهان را در اختیار دارد. پس از ایران، بلغارستان و ترکیه در رده های دوم و سوم قرار می گیرند.

این در حالی است که ایران با صادرات تنها 9/2 میلیون دلار گل محمدی شصت و دومین صادرکننده این گل می باشد و کشور چین با صادرات 300 میلیون دلار اولین و اصلی ترین صادرکننده گل محمدی به حساب می آید. متأسفانه عدم استفاده از علم نوین کشاورزی و عدم مکانیزاسیون در این بخش، کمبود کارگر در زمان برداشت، گرانی هزینه حمل و نقل و ... موجب صادرات ناموفق این گیاه با ارزش از کشور شده است.

معرفی شهرهای گل ایران

ایران مملو از دشت های پوشیده از گل های زینتی است که از دیرباز تا به امروز نماد زیبایی، رنگ و فرهنگ اهالی روستا ها و شهر های سرزمین عزیزمان می باشند. گل سروناز، نیلوفر آبی، محمدی و گل لاله چهار گل ایرانی هستند که ثبت ملی شده اند. این گل ها و بسیاری از گیاهان زینتی دیگر در شهر ها و روستاهای مختلف کشور اندکی به صورت مکانیزه و اغلب به صورت سنتی پرورش یافته، بهره برداری می شوند. در ادامه به معرفی تعدادی از این شهرها و روستا های پرگل می پردازیم.

• محلات

این شهر به یمن وجود دشت‌های وسیع پوشیده از گل، پایتخت گل ایران نام گرفته است که با وسعت 110 هکتار و دارا بودن گلخانه های متعدد، به مکانی پر رونق برای پرورش و صادرات انواع گل ها مانند رز، مریم، میخک، مینا و ... تبدیل شده است. تولیدکنندگان گل در این شهر سالانه بیش از 150 میلیون شاخه گل به کشورهای دیگر صادر می کنند.

• لایزنگان

روستای لایزنگان روستایی در استان فارس می باشد و به سرزمین گل های محمدی معروف است. لایزنگان دارای بزرگترین دشت گل محمدی در سرتاسر جهان است که سالانه بخش قابل توجهی از گل های محمدی تولید شده در این روستا به کشورهای خارجی صادر می شود.

جالب است بدانید از حدود 20 هزار هکتار وسعت دشتهای جهان که گل محمدی به صورت دیم در آنها پرورش پیدا می کند، 15 هزار متر آن در ایران قرار دارد و از این میزان 600/5 هکتار دشت در این روستا واقع شده است که موقعیتی استثنایی برای سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان گل، فراهم آورده است.

• تنکابن

دشت دریاسر یکی از پرگل‌ترین دشت‌های ایران می باشد که بهشت اردیبهشت ایران، لقب گرفته است. این دشت در جنوب شهر تنکابن واقع شده و در فصل بهار پوشیده از گل های خوش عطر بابونه زرد می شود. به گزارش جهاد کشاورزی در سال 2020 میزان صادرات این گیاه به کشور های خارجی، بالغ بر 900 هزار دلار بوده است.

میزان صادرات گل و گیاه از ایران

بزرگترین واردکننده های گل و گیاه ایران در سال 2020 کشورهای هند، ازبکستان، تایلند، ترکیه و ارمنستان می باشند. میزان صادرات ایران به مقصد این 5 کشور به شرح ذیل می باشد.

• صادرات ایران به هند مبلغ 632000 دلار می باشد و 3/3% از کل واردات گل و گیاه به این کشور را تشکیل می دهد.
• صادرات ایران به ازبکستان مبلغ 740000 دلار می باشد و 6/2% از کل واردات گل و گیاه به این کشور را تشکیل می دهد.
• صادرات ایران به تایلند مبلغ 2358000 دلار می باشد و 4/4% از کل واردات گل و گیاه به این کشور را تشکیل می دهد.
• صادرات ایران به ارمنستان مبلغ 4040000 دلار می باشد و 8/6% از کل واردات گل و گیاه به این کشور را تشکیل می دهد.
• صادرات ایران به ترکیه مبلغ 3330000 دلار می باشد و 0/8% از کل واردات گل و گیاه به این کشور را تشکیل می دهد.

همان طور که مشاهده می فرمائید، درصد واردات گل و گیاه ایرانی نسبت به کل واردات گل و گیاه به این 5 کشور می شود، بسیار ناچیز است. متأسفانه در سال‌های اخیر، هیچ راهکار موثری برای پیشبرد و توسعه صادرات گل و گیاه ایرانی از سوی سازمان های مربوطه پیشنهاد و عملی نشده است و کماکان شاهد نواقص بسیاری در این بخش هستیم.

بررسی مشکلات صادرات گل و گیاه در ایران

ایران با توجه به تولید وسیع انواع گیاهان زینتی، دارویی، صنعتی و خوراکی در زمینه صادرات بسیار ناموفق عمل کرده است. این بخش دارای مشکلات و زیرساخت های نابسامان بسیاری است که در این قسمت به بررسی دقیق تر این موانع صادراتی می پردازیم.

• بالا بودن قیمت تمام شده: گل ها و گیاهان پرورش یافته در دشت ها و گلخانه های ایران، از کیفیت بالایی برخورد هستند اما به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده و با توجه به عرضه ی نمونه های خارجی مشابه که با قیمت های پایین تر، در سطح بین المللی به فروش می رسند، قادر به رقابت نمی باشند.
• کمبود کارگران ماهر و بومی: استفاده از کارگران غیر بومی که فاقد محلی برای اقامت می باشند هزینه ای مضاعف را به بهره برداران تحمیل می کند. همچنین به دلیل عدم آشنایی با روش های صحیح برداشت، این کارگران موجب آسیب یا از بین رفتن بسیاری از گیاهان می شوند.
• نرخ بالای حمل و نقل هوایی: هزینه بالای حمل و نقل هوایی، کاهش روزافزون صادرات گل و گیاه را به همراه داشته است. علاوه بر این، تاخیر در ارسال، نبود زیرساخت های مناسب و ارجح قرار دادن دیگر محموله ها موجب کاهش کیفیت یا فساد گل ها و گیاهان صادراتی و در نتیجه کاهش تقاضای آن ها شده است.
• پرورش گیاهان بدون استفاده از سیستم هوشمند: جایگزین کردن روش های مکانیزه و علمی به جای روش های سنتی و قدیمی موجب کاهش مصرف انرژی، هزینه های اضافی و صرفه جویی در زمان می شود. عدم آگاهی تولید کنندگان از سیستم های هوشمند و تجهیزات نوین کشاورزی، مانع پیشرفت در صادارات این محصولات شده است.
• عدم حمایت دولت از این بخش: جهت آشنایی با بازارهای هدف و تصاحب بازارهای رقابتی، حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه های بین المللی بسیار حائز اهمیت می باشد. شرکت در این نمایشگاه ها، اجاره غرفه و حمل و نقل گیاهان، هزینه زیادی را دربردارد که از عهده کشاورزان خارج است و تنها با حمایت و توجه مستقیم دولت ممکن خواهد شد.

گردآوری ، نگارش و تدوین : امیرحسین مینایی