طرح فرش دست بافت

بر اساس بسیاری از منابع و مآخذ تاریخی، پیدایش هنر زیبای فرش بافی برای اولین بار در جهان به ایرانیان باز می گردد. یافته های باستان شناسان نیز گواه این مدعا است. به طوری که قدیمی ترین فرش دستبافت جهان که در سال 1949 میلادی کشف گردید، متعلق به ایران است. امروزه محبوبیت جهانی فرش دستبافت ایرانی به دلیل زیبایی، ظرافت و کیفیت بسیار بالای آن و همچنین طرح و نگارهای اصیل و منحصر به فرد که هر یک ریشه در تاریخ و زمانی خاص داشته، گویی قصه و دنیایی را در خود جای داده و هر بیننده ای را به خود خیره می کنند، برکسی پوشیده نیست.

به همین دلیل بر آن شدیم که در این مقاله در ارتباط با برخی از انواع طرح های فرش دستبافت برای علاقمندان به این هنر باستانی بحث نماییم. اگر شما نیز مایل به کسب اطلاعات بیشتری در ارتباط با فرش دستبافت هستید در ادامه ما را همراهی نمایید.

انواع طرح فرش دستبافت

یک. طرح شاه عباسی

مهم ترین بخش طرح شاه عباسی را نقش یک گل به نام گل شاه عباسی تشکیل می دهد. این گل بیشتر در حاشیه فرش ها به کار می رود. از جمله انواع طرح شاه عباسی می توان به شاه عباسی درختی، شاه عباسی لچک ترنج، شاه عباسی جانوری، شاه عباسی افشان و ... اشاره نمود. ادغام طرح فرش شاه عباسی با طرح های دیگری چون ختائی و اسلیمی، زیبایی و جلوه ویژه ای به نقش فرش می دهد.

دو. طرح فرش اسلیمی

بارزترین نقش موجود در طرح فرش اسلیمی شاخ و برگ های پر پیچ و خمی هستند که به حالت منحنی وار در آمده و به سمت بیرون و درون سوق یافته اند. همچنین در طرح اسلیمی شاخه ها مزین به جوانه ها بوده و اغلب، این شاخه های منحنی وار در انتها به دو بخش انشعاب می یابند. از جمله انواع مختلف طرح اسلیمی می توان به اسلیمی لچک ترنج، اسلیمی شکسته و اسلیمی بندی اشاره نمود.

سه. طرح فرش ترکمن

طرح ترکمن یا همان طرح بخارا نیز یکی از طرح هایی است که جهت بافت فرش دستبافت مورد استفاده قرار می گیرد. نقش های به کار رفته در این طرح از سبک و بطن زندگی ترکمن ها الهام گرفته شده اند. به همین دلیل در این نوع از طرح فرش دستبافت نقوشی چون گل، پرنده، اسب و ... را به وفور می بینیم. همچنین در طرح فرش دستبافت ترکمن معمولاً نقوش و عناصر به صورت قرینه قرار می گیرند.

چهار. طرح درختی

یکی از اصلی ترین ویژگی های طرح فرش درختی این است که در نقش و نگاره های آن از طبیعت الهام گرفته شده و گویی بخشی از طبیعت را به تصویر کشیده است. به همین دلیل فرش های با طرح درختی به مانند تابلو فرش به نظر می رسند. بارز ترین بخش از طرح درختی همانگونه که از نام آن بر می آید درختی است که معمولاً در کنار آن نقش جانوران یا درختان دیگر تصویر می شوند. این درخت می تواند نقش اصلی فرش بوده یا در حاشیه ها بکار رود. در طرح درختی معمولاً از نقش درخت بید، درخت سرو یا درخت کاج استفاده می شود.

پنج. طرح خشتی

طرح خشتی که با نام طرح قابی نیز شناخته می شود یک نوع طرح فرش دستبافت است که در آن قاب های هم اندازه به صورت منظم در کنار یکدیگر قرار گرفته و زمینه فرش را تشکیل داده اند. داخل هر قاب نیز با طرح خاصی چون گل ها و درختان، گلدان ها، نقش جانوران و ... مزین و منقش شده است. همچنین در حاشیه فرش نقش قابی نیز طرح های زیبایی چون نقش گل ها و پرندگان به کار می رود.

شش. طرح بته و جقه

طرح بته و جقه (یا سرو خمیده) از جمله پرکاربردترین و زیباترین نقش های به کار رفته در انواع طرح فرش دستبافت است. سایز ها و رنگ و نگارهای مختلف طرح بته و جقه جلوه و زیبایی ویژه ای به طرح فرش های دستبافت می دهند.

هفت. طرح فرش گل فرنگ

طرح گل فرنگ نیز یکی از زیباترین انواع طرح فرش دستبافت است که مشخصه اصلی آن نقش گل های طبیعی به ویژه گل رز است. از جمله مدل های طرح گل فرنگ می توان به طرح افشان گل فرنگ، گل فرنگ گل و بلبل و طرح لچک و ترنج گل فرنگ و ... اشاره نمود.

هشت. طرح گلدانی

طرح گلدانی نیز یکی از گونه های طرح فرش دستبافت است که هم به عنوان فرش و هم تابلو فرش کاربرد دارد. نقش اصلی بکار رفته در این طرح همانطور که از نام آن بر می آید گلدان های پر از گل است. طرح گلدانی شامل انواع مختلفی چون گلدانی ختائی، گلدانی لچک ترنج، گلدانی دوطرفه، گلدانی یک طرفه، گلدانی سراسری و ... است.

نه. طرح شکارگاهی

بارزترین مشخصه این طرح نقوش الهام گرفته شده از صحنه های شکار می باشند. به همین دلیل در این نوع طرح فرش دستبافت تصویر شکارچیان سوار بر اسب که با نیزه یا تیر و کمان در حال گریز و فرار با شکار یا نشانه گیری هستند به وفور به چشم می خورد. این طرح شامل مدل های شکارگاه لچک ترنج، شکارگاه ترنج دار، شکارگاه درختی، شکارگاه سراسری و ... می باشد.

ده. طرح فرش محرمات

در طرح محرمات زمینه فرش بصورت طولی یا گاهاً مورب به ردیف هایی تقسیم شده که در طول هریک از این ردیف ها نقشی مثل گل یا بته جقه به صورت تکراری به کار رفته است.

یازده. طرح هندسی

چیزی که به وضوح در این طرح مشاهده می کنیم، شکل های هندسی مختلفی است که هم در زمینه اصلی و هم در حاشیه فرش در کنار هم قرار گرفته اند. از جمله انواع مختلف طرح هندسی می توان به طرح هندسی ختائی، هندسی بندی قابی، هندسی لچک ترنج، هندسی خاتم شیرازی و ... اشاره نمود.

دوازده. طرح واگیره ای

طرح واگیره ای یا بندی نیز یکی از طرح هایی است که در فرش دستبافت به کار می رود. در طرح بندی یک المان کوچک به صورت تکراری در تمام زمینه فرش استفاده می شود. طرح بندی شامل انواع مختلفی چون بندی بختیاری، سروی، میناخانی و ... می باشد.