هایتاجر : بررسی حجم تجارت ایران و روسیه در دوره‌های مختلف نشان می‌دهد که نه تنها تحریم مانعی برای روابط تجاری دو کشور نبوده است، بلکه تعاملات اقتصادی ایران و روسیه در بازه زمانی تحریم جهش نیز پیدا کرده است.

طبق آمار اعلام شده از سوی گمرک روسیه، صادرات ایران به این کشور در سال 2020 به یکباره از رقم ۳۹۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ با رشدی حدود ۱۰۵ درصدی مواجه شده است. افزایش صادرات ایران به روسیه در حالی اتفاق افتاد که تحت تاثیر تشدید تحریم‌های آمریکا رقم صادرات نفت ایران به کمتر از 300 هزار بشکه در سال 2020 رسیده بود.

به طور کلی بعد از اعمال تحریم آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه از سال 2014، سمت و سوی تعاملات اقتصادی روسیه از اروپا به آسیا تغییر پیدا کرد. یکی از سیاست‌های اقتصادی روسیه در جنگ تحریمی با غربی‌ها، کاهش وابستگی تجاری به غربی‌ها و تامین کالاهای مورد نیاز از همسایگان بود که ایران نیز می‌تواند در این حوزه نقش مهمی را ایفا کند.

91 درصد از صادرات روسیه به ایران از مسیر دریای خزر است

برخلاف ایران، کشور روسیه از این فرصت ترانزیت دریایی به خوبی استفاده می‌کند و بیشتر صادرات این کشور به ایران از طریق حمل‌ونقل دریایی صورت می‌گیرد، به طوری که روسیه بیش از 91 درصد از صادرات خود به ایران را از این مسیر انجام می‌دهد. این کشور 300 فروند کشتی فعال در حوزه ترانزیت دریای خزر دارد و 60 درصد از بازار این حوزه را در اختیار گرفته است.

در حال حاضر تعداد کشتی‌های روس در دریای خزر تقریبا 10 برابر کشتی‌های ایرانی است و حتی پس از صادرات و تخلیه بار در بنادر ایران، خالی بر می‌گردند، اما هرگز فرصت استفاده از مسیر دریایی ارزان را از دست نداده‌اند.

نکته‌ای که در این مسئله نهفته است آن است که زمانی که کشتی فقط از یک طرف بار دارد، بدین معنا است که واردات کالا به ایران گران‌تر تمام می‌شود. این در حالی است که حمل‌ونقل و صادرات ایران به روسیه برعکس واردات از این کشور، از مسیر پر خطر و پر هزینه خشکی و اغلب با کامیون‌های روسی صورت می‌گیرد.

جهش 150 درصدی صادرات دریایی ایران به روسیه در 6 ماه نخست 1400

کشتی رو – رو نوعی کشتی حامل کامیون بوده و سازوکار آن بدین صورت است که در بندر مبدا که بنادر شمالی کشور ایران هستند با توجه به گنجایش خود تعدادی کامیون را درون خود بارگیری می‌کند و سپس در بندر مقصد (مانند بندر آستراخان یا بندر ماخاچ کالا در داغستان روسیه) تخلیه می‌کند و پس از آن کامیون‌ها به مسیر خود ادامه می‌دهند تا محموله خود را به مقصد نهایی برسانند.

در این حالت با توجه به وسعت روسیه که کشوری پهناور است این امکان وجود دارد تا کامیون‌ها بتوانند به شهرهای مختلف روسیه که با بنادر روسیه در دریای خزر فاصله زیادی دارند، حرکت کنند. برای مثال شهرهای مسکو و سن پترزبورگ با بندر آستراخان و ماخاچ کالا فاصله قابل توجهی دارند و با این روش امکان رساندن محصولات با همان کامیونی که در ایران بارگیری شده است وجود دارد.

خوشبختانه در سال جاری و با تلاش‌های کشتیرانی دریای خزر و مجموعه‌های ذیربط، صادرات ایران به روسیه از طریق دریای خزر رشد چشمگیر و امیدوارکننده‌ای داشته است. طبق گفته‌های مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر، در شش ماهه اول سال جاری صادرات دریایی نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 150 درصد رشد داشته است.

برقراری خطوط منظم دریایی به مقاصد بنادر روسیه در دستور کار دولت سیزدهم

علیرضا پیمان‌پاک رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به برنامه این سازمان برای توسعه ترانزیت دریایی از ایران به روسیه گفت: بر اساس هماهنگی‌های انجام شده با کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نسبت به انعقاد تفاهم‌نامه برقراری خطوط منظم دریایی با نرخ‌های ترجیحی حمل و نقل کالاهای صادراتی در حوزه دریای خزر اقدام خواهد شد و با تمهیدات در نظر گرفته شده تلاش می‌شود کالاهای ایرانی با سرعت بیشتر و با هزینه کمتر در بازارهای هدف وارد شوند.

وی افزود: در گام اول، خطوط منظم و کشتیرانی از مبدا بنادر انزلی، امیرآباد و نوشهر به مقاصد بنادر آستراخان و ماخاچ کالا در روسیه برقرار و سپس در مورد برقراری این خطوط، به مقاصد سایر کشورهای حوزه دریای خزر، خلیج فارس، سوریه و شرق آفریقا اقدام خواهد شد.

دبیر کارگروه توسعه صادرات غیر نفتی در پایان خاطرنشان کرد: اولویت سازمان توسعه تجارت ایران در حمل کالاهای دریایی به ویژه کالاهای فسادپذیر، برقراری خطوط منظم دریایی بوده تا صادرکننده بتواند به تعهدات خود در قبال خریدار خارجی عمل کرده و بتواند با طیب خاطر فعل صادرات خود را انجام دهد.

در مجموع گسترش ترانزیت دریایی در حوزه خزر یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم است که توسط سازمان توسعه تجارت در دست پیگیری است. در صورت تقویت ناوگان دریایی ایران در خزر می‌توان عزم راسخ ایران برای راه‌اندازی کریدور شمال – جنوب که جایگزین مسیر کانال سوئز است را به کشورهایی مانند هند و روسیه نشان داد. این اتفاق همچنین باعث افزایش تجارت دوجانبه ایران و روسیه خواهد شد.

با توجه به اهمیت موضوع ترانزیت در توسعه تعاملات تجاری، در چهار گزارش قبلی پرونده میدان سرخ به چالش‌های ترانزیتی بین ایران و روسیه پرداخته شد.