هایتاجر: در سال‌های اخیر در حالی که کشور نیازمند توسعه بازارهای غیرنفتی است؛ اما سیاستگذاران برای توسعه این بازارها نه تنها گام صحیحی بر نمی‌دارند، بلکه با سیاست‌های غلط خود منجر به تخریب آن می‌شوند. یکی از بازارهایی که در سال‌های اخیر به شدت به واسطه بی‌توجهی سیاستگذار آسیب دیده؛ بازار «پسته» است.

طبق داده‌های گمرک ایران، در یازده ماهه سال 1401 صادرات پسته ایران به 52 هزار تن رسیده است. این درحالی که سه سال پیش  یعنی در یازده ماهه  سال 1399 و نه سال‌های دورتر ، صادرات پسته ایران بالغ بر 135 هزار تن بود. ارزش این میزان صادرات آن مقطع بالغ بر 914 میلیون و 249 هزار دلار گزارش شد. این رقم برای سال یازده ماهه  1401، بالغ بر 367 میلیون و 346 هزار دلار محاسبه شده است.

به باور تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته آنچه منجر به افت صادرات در سال‌های اخیر شده است، سیاست رفع تعهدات ارزی است که از دولت روحانی آغاز شد و در دولت رئیسی با قدرت ادامه یافت. در این میان سیاست عوارض صادراتی محصولات کشاورزی آب‌بر که در یکسال گذشته در مورد محصولاتی همچون پسته اعمال می‌شود، مزید بر علت شده است. از نگاه آنها افت تولید هم نقش قابل توجهی در کاهش صادرات داشته است.

یک منبع آگاه با تایید این وضعیت گفت، به دنبال سرمازدگی محصول پسته در سال‌های 1400 و 1401،  تولید به شدت کاهش یافت. افت تولید منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت پسته ایران در بازار جهانی شد. این افزایش قیمت عاملی بود، برای کاهش تقاضا در بازار جهانی.

به گفته او در سال گذشته انواع پسته ایران حدود 7.5 تا 8 دلار و 9.5 تا 10 دلار عرضه شد. اما پسته آمریکا به دلیل تنوع محدود حدود 8 دلار عرضه شد.

این صادرکننده پسته می‌افزاید: گذشته از میزان تولید موضوع پیمان سپاری ارزی و عوارض نیم درصدی صادرات پسته مزید برعلت شد، تا صادرات پسته از قله پایین بیاید. ما تا حدود 10 سال پیش در تولید و صادرات پسته رتبه اول بودیم. اما به تدریج آمریکا گوی سبقت را در تولید و سپس در صادرات پسته از ما ربود.

به گفته این صادرکننده پسته، سیاست‌های یکجانبه دولت عملا منجر شده، تمایل صادرکنندگان برای صادرات پسته کاهش پیدا کند. پیشتر نیز محمدصالحی رئیس هیات مدیره انجمن پسته ایران گفته بود؛ مشکل رفع تعهدات ارزی یکی از مشکلات جدی صادرات پسته است. او گفته بود، درحالی که انبارهای پسته مملو از کالا است، صادرکنندگان مایلی به صادرات ندارند.

صادرکنندگان پیش‌بینی می‌کنند، با ادامه سیاست‌های سختگیرانه و غیر منطقی رفع تعهدات ارزی و سیاست نیم درصدی عوارض صادراتی محصولات آب بر، سال 1402 پسته صعود جدی را تجربه نخواهد کرد. داده‌های موجود تاکنون نشان می‌دهد، درسال جاری میزان سرمازدگی کمتر از سال 1401 است. بنابراین برآورد می‌شود، تولید بیش از سال گذشته باشد. سال 1401، طبق داده‌های انجمن پسته میزان تولید 106 هزار تن بود. حال اگر تولید بیش از 106 هزار تن باشد، قطعا اثر مستقیمی بر صادرات خواهد داشت. اما شدت و حد این اثر  به سیاست‌های دولت درحوزه رفع تعهدات ارزی و سیاست نیم درصدی عوارض صادراتی محصولات آب‌بر بر می‌گردد.