هایتاجر : سیستم آب و هوایی جهان دارای 13 اقلیم مختلف است که ایران از 11 اقلیم آن بهره مند می باشد. این تنوع اقلیمی به همراه شرایط آب و هوایی چهار فصل و خاک حاصل خیز، شرایط مناسبی برای رشد و نمو انواع صیفیجات، سبزیجات، میوه های درختی و گلخانه ای را در کشور، حتی در ماه های سرد سال فراهم کرده است.

محصولات کشاورزی با کیفیت ایرانی، از محبوبیت بالایی در میان کشورهای همسایه و غیر همسایه برخوردار می باشند، به همین خاطر بستر بسیار مناسبی برای سرمایه گذاری بازرگانان ایرانی به شمار می روند.

صادرات این محموله های غیر نفتی موجب توسعه اقتصادی، عدم وابستگی به دیگر کشورها، ورود ارز، شناخت محصولات ایرانی در سطح جهانی، افزایش تولید ملی و اشتغال زایی و ... می شود.

سهم ایران از بازار های میوه و تره بار کشورهای همسایه

ایران دارای یکی از بهترین و اورگانیک ترین محصولات کشاورزی در سراسر دنیا می باشد که به کشورهای هم‌مرز، خاورمیانه و اروپایی صادرات زیادی دارد.

با توجه به داده های گمرک، تمامی کشورهای همسایه اعم از عراق، ترکیه، روسیه، بحرین، امارات، عمان، ارمنستان، ترکمنستان، پاکستان، قطر و یمن همگی واردکننده میوه و تره بار ایرانی هستند.

در ادامه به بررسی دو کشور همسایه که پتانسیل زیادی برای واردات میوه و صیفیجات دارند، می پردازیم.

• صادرات میوه و صیفیجات به عراق:

عراق یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس می باشد که به دلیل آب و هوای گرم و خشک و خاک نامناسب با کمبود بسیاری از میوه ها و سبزیجات رو به رو است. ایران از لحاظ سیاسی و اقلیمی تنها کشوری است که به راحتی می تواند انواع میوه ها، خشکبار، صیفیجات و سبزیجات را به این کشور صادر کند.

به نقل از مدیر سازمان توسعه و تجارت در 5 سال اخیر، 30 درصد از کل صادرات ایران به عراق، محصولات غذایی و کشاورزی است که بخش قابل توجهی از آن را میوه و تره بار تشکیل می دهد. صادرات در این بخش مبلغی معادل 11.7 میلیون دلار ارز وارد کشور کرده است.

با توجه به اینکه دو کشور ایران و عراق دارای مرز مشترک زمینی می باشند، ارسال محموله ها از طریق این مرزهای زمینی صورت می گیرد و در این حالت هزینه حمل و نقل بسیار کاهش می یابد. لازم به ذکر است کاهش هزینه های حمل و نقل، تعرفه های پایین گمرکی، عدم نیاز به استفاده از رنگهای مصنوعی و مالیات اندکی که برای صادرات میوه و سبزیجات به عراق تعیین شده است، شرایط بسیار مناسبی را برای تجار ایرانی جهت صادرات این محصولات به کشور عراق فراهم کرده است.

• صادرات میوه و تره بار به روسیه:

خوشبختانه صادرات محصولات کشاورزی به کشور روسیه در سال های اخیر پیشرفت روز افزونی داشته است. با توجه به اینکه در روسیه امکان رشد بسیاری از میوه ها به خصوص میوه های تابستانی وجود ندارد، میوه یکی از محصولات مهم صادراتی به این کشور می باشد.

هر ساله مقدار قابل توجهی از انواع میوه های مرغوب ایرانی مانند کیوی، گیلاس، انار، پرتقال و صیفیجات درجه‌یک که سیب زمینی در رتبه اول آن ها قرار دارد، تولید و به این کشور صادر می شوند.

علاوه بر این میوه خشک نیز یکی از خوراکی های محبوب و پر مصرف روسیه است که بخش اعظمی از آن را از طریق واردات تامین می کنند. این بخش نیز، پتانسیل قابل توجه و پر سودی برای تجار و سرمایه گذاران ایرانی دارد که مستلزم عنایت و توجه بیشتری است.

موانع موجود بر سر راه صادرات میوه و صیفیجات

با توجه به اینکه تمامی کشورهای همسایه ایران از واردکنندگان محصولات کشاورزی می باشند، ما کماکان نتوانسته ایم به جایگاه ویژه ای در این حوزه دست پیدا کنیم. دلایل متعددی مسبب ضعف در این حوزه می باشند که در اینجا به تعدادی از آن ها می پردازیم.

در گذشته صادرات میوه و سبزیجات به صورت فله ای، بدون توجه به ظاهر و زیبایی محصول صورت می گرفت. این روش ارسال برای بازرگانان بسیار پر سود و به صرفه بود؛ اما در سال های اخیر اولویت‌ها و قوانین صادرات میوه و سبزیجات در بسیاری از کشورها دست‌خوش تغییراتی شده است، این قوانین نسبت به گذشته به صورت سختگیرانه تری عمل می کنند.

در حال حاضر زیبایی محصول، طراوت، بسته بندی مناسب میوه و تره بار در بسیاری از کشور ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تجار ایرانی به دلیل رعایت نکردن این نکات، عدم بهره گیری از منابع علمی و فن آوری های به روز جهانی و پیروی از همان روش های قدیمی، بسیاری از مشتریان خود را از دست داده و کاهش چشم گیری در صادرات این بخش داشته اند.

یکی دیگر از مشکلات صادرات در کشور، بی توجهی به شناخت بازار هدف، نارسایی در زیر ساخت های حمل و نقل و شرایط نامساعد نگهداری و انبارداری محصولات کشاورزی می باشد که موجب پلاسیدگی و خرابی این محصولات می شود.

همچنین ناتوانی ارگان های مربوطه در تدوین یک برنامه راهبردی یا انعقاد یک قرار داد کوتاه مدت با کشورهای خارجی به خاطر دلایلی مانند عدم ثبات نرخ ارز، موجب از دست دادن بسیاری از بازارهای هدف محصولات کشاورزی ایرانی شده است.

راه کارهایی برای از بین رفتن موانع صادرات میوه و صیفیجات

افزایش صادرات غیر نفتی یکی از برنامه های توسعه کشور به شمار می رود. طبق بررسی های فائو (سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد) محصولات کشاورزی که در ایران تولید می شوند نه تنها تامین کننده نیاز مردم داخل کشور می باشند بلکه به راحتی جوابگوی نیاز بیش از 200 میلیون نفر در سراسر جهان هستند؛ اما همان طور که در مطالب بالا به آن پرداخته شد، موانع عدیده ای بر سر راه تولید و صادرات میوه و تره بار به کشور های خارجی وجود دارد.

در ادامه راه حل هایی را پیشنهاد کرده ایم که می توانند نتایج مسرت بخشی را در حوزه صادرات میوه و صیفیجات داشته باشند. این راه حل ها عبارت اند از:

• تبلیغات گسترده و حرفه ای در کشورهایی که نسبت به محصولات ما آشنایی کمتری دارند.
• بهسازی و تعمیر زیرساخت های جاده ای کشور تا ارسال محصولات سریع و به موقع انجام گیرد.
• هماهنگی و مدیریت درست میان ارگان های مختلف تا از سود جویی افراد فرصت طلب جلوگیری شود.
• تسریع در خروج و آزادسازی میوه ها و سبزیجات از گمرک تا مانع فساد و خسارت این محموله های ارسالی شود.
• جهت تطبیق با استانداردهای صادراتی بسیاری از کشورها، باید صنعت بسته بندی و سورت در کشور به صورت حرفه ای از فن آوری های روز دنیا بهره مند گردد.
• با توجه به کمبودی که در بخش های حمل و نقل به خصوص حمل و نقل دریایی احساس می شود، باید وسایل نقلیه مناسب و جدید در اختیار صادرکنندگان قرار گیرد.
• در حال حاضر کشور با مشکل جدی کمبود آب رو به رو است، به همین دلیل پیشنهاد می شود، تمرکز بر روی صادرات محصولاتی باشد که برای تولید به آب کمتری نیاز دارند.
• هزینه های تولید از جمله قیمت کود شیمیایی کاهش داده شود تا تولید کننده بتواند در سطح وسیع تری محصولات کشاورزی خود را تولید کند.
• جهت حفظ تازگی و سلامت محصولات کشاورزی باید وسایل حمل و نقل به یخچال یا سردخانه مجهز شوند و بودجه کافی جهت پیشبرد این راهکار تخصیص داده شود.
• استفاده از تیم های بازارشناسی متخصص جهت بررسی کشورهای هدف و شناخت نیازها و سلایق آن ها تا با اطلاعات کافی، صادرات ثمر بخشی را به این کشور ها داشته باشیم.
• وزارت امور خارجه باید در راستای دو سویه کردن تجارت گام بردارد. این بدان معناست که اگر با کشوری در حال مراودات اقتصادی هستیم و مجبوریم با تعرفه های بالا، محصولاتمان را به آن کشور صادر کنیم، در مقابل ما نیز باید با تعرفه های بالا محصولاتشان را به کشور وارد کنیم، به این امر دو سویه کردن تجارت گفته می شود که توازن مالی میان صادرات و واردات را در کشور برقرار می کند.

گردآوری ، نگارش و تدوین : امیرحسین مینایی