آیا میدانید گبه دستبافت چیست؟ میدانید نام آن از کجا می آید؟ ما در این مقاله قصد داریم تا شما را بیشتر با گبه آشنا کنیم.

به نقل از هایتاجر، قالی های گبه، هنر دست قبایل قشقایی در جنوب ایران زیبا است. گبه ها فرش هایی با بافت زمخت، پرزهای بلند، تنوع رنگ فراوان و بهترین کیفیت نخ هستند.

نام های گبه ها گاهی اوقات توسط قبیله خاصی که آن ها را بافته اند نام گذاری می شوند؛ مانند: "قالی لری" یا با نام شهری که تجارت بیشتر در آن جا صورت می گیرد، مانند: "فرش شیراز" یا گبه شیراز" شناخته می شوند.

گبه در لغت به معنای ضخیم و درشت است و با توجه به شکل این فرش توصیف دقیقی از آن می باشد.

حال میخواهیم بررسی کنیم اصولا گبه دستبافت چیست و چگونه بافته می شود؟

فرش گبه بر روی دارهای موقت که روی زمین قرار می گیرند، بافته می شود. دارهای بافندگی تنوع بسیار زیاد و شکل نامنظمی در بافت دارند. با این حال دارای شکل، دوام، سبک و زیبایی منحصر به فرد خود هستند.

به طور سنتی فرش گبه اغلب توسط زنان بافته می شود و بیشتر آن ها جزوی از آثار هنری می باشند.

مادربزرگ ها و مادران، هنر زیبا ساخت فرش ایرانی را به دختران خود آموزش می دهند و الگوها و نقش های گبه از طریق نسل های گذشته به نسل بعد منتقل می شود.

بسیاری از الگوها و نقش های دیگر نیز از خلاقیت و تخیل منحصر به فرد قالیباف نشأت می گیرد.

رنگ پشم فرش گبه

پشم فرش های گبه، کار دست بوده و دارای کیفیت بسیار بالایی است که از پشم گوسفندان قبیله تهیه می شود.

عشایر با گله گوسفندان خود مسیر بسیار زیادی را طی می کنند. آن ها در تابستان در مراتع مرتفع شمال شیراز در کوه های زاگرس اقامت دارند و در زمستان به نزدیکی خلیج فارس می روند. حیوانی که در ارتفاعات تغذیه می کند لانولین بیشتری تولید می کند، پس در نتیجه پشم هایی با کیفیت بهتر دارد.

پشم هایی که دارای لانولین بالایی هستند از شفافیت، مقاومت و لطافت بیشتر در برابر لک شدن برخوردار هستند.

رنگ های مورد استفاده در فرش های گبه یا به صورت طبیعی ساخته می شوند و یا می توان آن ها را خریداری کرد. رنگ های طبیعی از گیاهان، مواد معدنی و یا حشرات توسط قشقایی ها در محیط های مختلف آب و هوایی که هستند، ساخته می شود. برخی رنگ ها را هم هنگام توقف در هر شهر خریداری می کنند.

مزیت استفاده از رنگ های طبیعی این است که با وجود رنگ آمیزی، پشم ها می توانند لانولین خود را حفظ کنند. هر چند می توانید گبه هایی عالی که با رنگ مصنوعی نیز ساخته شده اند پیدا کنید.

بیشتر پشم های مورد استفاده در ساخت فرش های گبه با استفاده از دوک و به صورت دستی تهیه می شوند. شخصی که می خواهد پشم رنگ شده را به نخ قابل استفاده تبدیل کند، آن را در یک دست نگه می دارد و با دست دیگر چرخ را می چرخاند.

پس از رنگ آمیزی پشم و تبدیل آن به نخ می توان آن را به دار بافندگی وصل کرده و گره زدن فرش را شروع کرد.

نوع گره های فرش می تواند از نوع متقارن ترکی، نامتقارن فارسی و یا حتی ترکیبی از هر دو باشند.

از آن جایی که همه بافندگان قبیله قشقایی از هر دو نوع گره در بافت فرش های خود استفاده می کنند، تشخیص این که فرش برای کدام قبیله می باشد، دشوار است.

ساخت فرش گبه ایرانی

تا این جا تقریبا با این که گبه دستبافت چیست، آشنا شدیم. حال می خواهیم به طور دقیق ساخت فرش گبه ایرانی را بررسی کنیم.

فرش گبه ایرانی با قرار دادن دار بافندگی روی زمین شروع می شود. اندازه دار با توجه به اندازه فرش تعیین می شود. این نوع دار از ساده ترین نوع دارها می باشد که کار با آن بسیار راحت است. این دار برای افرادی که به عنوان بخشی از سبک زندگی عشایر فرش می بافند، انتخاب مناسبی می باشد.

میله هایی که قاب دار بافندگی را تشکیل می دهند، توسط چوب و میخ به زمین وصل می شوند و معمولا فرش های بافته شده روی این مدل دارها کوچک هستند و مرحله بعد کشش رشته های تار بین میله های بالا و پایین قاب است. وقتی قاب تکمیل شد، تار و پود دار بافندگی را تنظیم می شود. در اطراف این رشته های پود گره هایی به شکل توده زده می شود که طرح و الگوی فرش را می سازد.

فرش گبه فارسی شباهت زیادی به سبک پوانتیلیسم در نقاشی دارد. با این تفاوت که در پوانتیلیسم، هنرمند می تواند هر نقطه از بوم را در هر لحظه انتخاب کند و چهار چوبی در ایجاد طرح بزرگتر شاهکار ایجاد کند.

در بافت فرش، بافنده باید طرح را در ذهن خود بسپارد و از پایین به بالا طرح بزرگ نهایی را ایجاد کند.

از این روندی که توضیح داده شد می توان فهمید که چرا از گذشته تا کنون فرش های دستبافت جزو یکی از با ارزش ترین دارایی های هنری جهان بوده است.

یک اندازه معمولی برای فرش گبه 1 متر در 1.5 متر است. مدت زمان بافت فرش بسته به تعداد گره های آن متفاوت است ولی معمولا برای بافت یک فرش کوچک تقریبا 18 تا 25 ساعت زمان می گذارند.

فرش های دستبافت در مقایسه با فرش هایی که به صورت صنعتی بافته می شوند دارای تعداد گره کمتری است. به دلیل کیفیت نخ، گره های محکم و سفت، فرش دستبافت دارای ماندگاری و عمر بالاتری نسبت به فرش های صنعتی می باشد.

تاثیر سبک زندگی عشایری بر روی فرش گبه

تا این جا کامل و دقیق بررسی کردیم که گبه دستبافت چیست، حال نوبت به آن رسیده تا با تاثیر سبک زندگی عشایر بر روی فرش ها آشنا شویم.

عشایر عزیز برای مواد فرش ها از پشم گله های خود و رنگ های طبیعی استفاده می کنند که از کیفیت بالایی برخوردار هستند. آن ها در رنگ فرش های خود از داستان های مهاجرتشان، حیوانات مورد علاقه شان و سبک زندگی خود استفاده می کنند.

امیدوارم با خواندن این مقاله به جواب سوال گبه دستبافت چیست، رسیده و با این نوع فرش آشنا شده باشید. فرش دستبافت اثری بسیار ارزشمند بوده و بیانگر هنر بسیار قدیمی مردم ایران می باشد و هر فرد ایرانی باید بداند که گبه دستبافت چیست و در مورد این هنر زیبا اطلاعات داشته باشد.

منابع: طرح و الگوی فرش، گبه