به نقل از هایتاجر، تقریباً همه ما کم و بیش با خواص عسل و اثرات معجزه آسای آن برای سلامتی و سیستم ایمنی بدن آشنا هستیم. عسل طبیعی و خالص بسیار مغذی، آرام بخش و انرژی زا است. همانطور که می دانیم ماده اولیه عسل طبیعی شهد گل ها و گیاهان است.

 این شهد در بدن زنبور عسل تحت تأثیر کنش ها و آنزیم های متعددی قرار گرفته و در نهایت به صورت عسل طبیعی تولید می گردد. امروزه بسیاری افراد در اقصی نقاط جهان در زمینه پرورش زنبور عسل و تولید انواع عسل مشغول به فعالیت می باشند.

ایران نیز یکی از کشورهای فعال در زمینه زنبورداری و تولید و صادرات عسل است. به همین دلیل بر آن شدیم تا در این مقاله کمی به بررسی شرایط و کیفیت و کمیت تولید عسل در ایران بپردازیم.

تاریخچه عسل طبیعی در ایران

بر طبق اسناد تاریخی معتبر، تاریخچه مصرف عسل در ایران به زمان های باستان باز می گردد. بعنوان مثال در زمان هخامنشیان اغلب مردم بطور مرتب عسل مصرف می نمودند و زنبور عسل در مذهب مردم آن زمان مقدس بود.

 همچنین با استناد به منابع تاریخی متوجه می شویم که در زمان های بسیار دور پادشاهان آفریقایی عسل خالص را به عنوان هدیه ای از سرزمین خود به پادشاهان هخامنشی پیشکش می نمودند.

تولید عسل در ایران به صورت سالانه

بر اساس آمار ثبت شده در حال حاضر حدود 75000 نفر مشغول به شغل زنبورداری در ایران بوده و حدود 6.7 میلیون کلنی در کل کشور وجود دارد. همچنین بر طبق صحبت های انجام گرفته در جلسه سالانه اتحادیه زنبورداران مشخص گردید که سالانه حدود 79000 تن عسل در استان های مختلف ایران تولید می شود که از این میزان حدود 5000 تن به بازار جهانی صادر می گردد.

 ایران برای چندمین سال پیاپی در رده چهارم تولید عسل در جهان (پس از چین، ترکیه و ایالات متحده آمریکا) قرار گرفته است. هرچند به دلیل عدم وجود هماهنگی قوی، کارامد و مثبت بین میزان تولید عسل در ایران و درآمد حاصل از صادرات، این کشور به لحاظ عایدات حاصل از صادرات عسل حتی در رده ده کشور اول جهان نیز جای نمی گیرد.

تفاوت بین عسل های تولیدی بر اساس کیفیت ناشی از قیمت

به دلیل برخی شرایط تولید عسل در ایران، تمامی عسل های تولید شده توسط زنبورداران این کشور خالص نمی باشند؛ زیرا برخی از زنبورداران، زنبورهای عسل را با ساکارز مایع که از شکر معمولی تهیه می شود تغذیه می کنند، تا هم میزان تولید را افزایش داده و هم زنبورها با کمبود مواد مغذی مواجه نشوند. بدیهی است که عسل تولید شده به این روش به لحاظ عطر و طعم با عسل طبیعی بسیار متفاوت خواهد بود.

از طرفی برخی از زنبورداران اهمیت بسیاری برای تغذیه صحیح زنبورهای عسل و در واقع معیارهای کیفیت عسل تولیدی قائل هستند و به همین دلیل سعی می کنند کیفیت محصول خود را تا حد ممکن افزایش دهند تا بتوانند آن را با قیمت بالایی به بازار عرضه کنند.

عسل فصلی و تولید عسل در ایران

ایران کشوری چهار فصل است و به همین دلیل تولید عسل در ایران در طول سال در نواحی مختلف کشور انجام می شود. بعنوان مثال وقتی شهرهای شمال کشور در حال پشت سر گذاشتن سرمای زمستان هستند، در جنوب زنبورداران عسل تولیدی خود را روانه بازار می کنند.

همچنین وقتی در روزهای داغ تابستان زنبورداران کندوهای خود را جهت دور ماندن از دماهای بالا به شهرهای دیگر منتقل می کنند، زنبورداران شهرهای شمالی کشور یا سایر شهرها چون دماوند، نیاز مصرف کنندگان را تأمین می کنند.

در ایران حدود 550 نوع گیاه شهدی شناخته شده است که زنبورها می توانند از این گیاهان مواد اولیه لازم برای تولید عسل را جمع آوری کنند. تولید عسل در ایران را در یک دسته بندی کلی می توان به دو گروه تقسیم نمود: عسلی که در طول فصل بهار تولید می گردد و عسل تابستانه.

عسل بهاره به دلیل برخی ویژگی ها با عسل تابستانه متفاوت است؛ به عنوان مثال قیمت عسل بهاره (مانند عسل شکوفه نارنج) حدوداً نصف قیمت عسل تابستانه (مانند عسل آویشن) می باشد. همچنین عسل بهاره، رنگ‌ روشن تری نیز دارد.

تولید عسل در دماوند

همانطور که می دانیم تولید عسل در ایران در مناطق و استان های مختلف صورت می پذیرد اما از میان همه این ها، عسل آویشن دماوند به دلیل کیفیت و مرغوبیت بالا، یکی از بهترین و پرطرفدارترین انواع عسل ایرانی محسوب می گردد.

برخی از دماوند به عنوان شهر عسل ایران یاد می کنند. به دلیل شرایط جغرافیایی و پوشش گیاهی این منطقه بیشتر عسل تولیدی در دماوند دارای عطر و رایحه آویشن می باشد. به نحوی که به محض خوردن مقدار کمی از عسل آویشن دماوند، رایحه این گیاه را به خوبی حس خواهید نمود.

از جمله خواص عسل آویشن می توان به درمان عفونت مجاری تنفسی فوقانی، تقویت قوه روحی و روانی، کمک به بهبود اختلالات گوارشی و افزایش قوای جنسی اشاره نمود.

طبق آمار ارائه شده، زنبورداران دماوند طی یک سال گذشته 645 تن عسل تولید نموده اند که در مقایسه با آمار سال های پیش افزایش چشمگیری داشته است.

مشخصات کلی عسل طبیعی ایرانی

عسل طبیعی ایرانی دارای میزان ساکارز پایینی می باشد. زیرا تولیدکنندگان در طول پروسه تولید عسل، زنبورها را با شکر معمولی تغذیه نمی کنند.

یکی از روش های تشخیص عسل طبیعی و اصل از عسل تقلبی انجام تست آب سرد است. بدین ترتیب که بایستی یک قاشق عسل را داخل یک لیوان آب سرد بریزید. در صورتیکه عسل طبیعی و اصل باشد ذرات آن داخل آب حل نشده و در لیوان ته نشین خواهند شد؛ بالعکس در صورتیکه عسل در آب حل و ناپدید گردد به احتمال قوی تقلبی و غیر اصل است.

منابع: عسل، عسل ایران